الحراء

عجالتا به چند نکته بسنده می شود وبا ارائه متن عربی و فارسی و انگلیسی این اثر ارزشمند، تدبر بیشتر به خود مخاطبان ارجمند واگذار میشود:

1-در مورد ماهیت حق هایی که در رساله حقوق ذکر شده برخی گفته اند ماهیت اخلاقی دارد وتوصیه های اخلاقی است نه حق و تکلیف به معنای حقوقی و قانونی و برخی گفته اند هم محتوای حقوقی دارد وهم اخلاقی . آنچه مشخص است اینکه مطالب مورد توصیه امام بعضا از واحبات دینی است و بعضا از مستحبات است که همین امر حاکی از ماهیت ترکیبی اخلاقی وحقوقی مطالب این رساله است.

2- در این رساله یکی از تفاوت های بنیادین حقوق بشر در اندیشه اسلامی با حقوق بشر سکولار منعکس شده و آن اینکه منظومه حق ها و تکلیف های انسانی با لحاظ اعتقاد به خدا و وظائف انسان در قبال خالق هستی، تعریف و طراحی می شود وبر همین مبنا نیز بشر خود را در مقابل خدا نیز مسئول می داند که حقوق همنوعان خود را رعایت کند.

3- عناوین حق هایی که امام در این سند بیان داشته اند، 51 مورد است. طیف این حق ها شامل حق خدا بر انسان و تکلیف متقابل بشر در قبال خالق خود و برخی از افعال عبادی که در اندیشه اسلامی زمینه کمال آدمی را فراهم می آورد، نحوه استفاده انسان از بدن خود، نحوه مدیریت نفس خود، حقوق متقابل شهروند و حکومت، حقوق زن و شوهر بر یکدیگر، حقوق خویشاوندان و همسایگان و حقوق برخی از دیگر اقشار اجتماعی و حقوق مالی است.

4- حق های مذکور، گزیده ای از حق های مورد توصیه امام است که در آن شرائط زمانی تذکر آن لازم دیده شده و قابل بیان بوده است. فلذا زمانه بیان آن یعنی استقرار حکومت استبداد اُموی و محدودیت های زیاد برای امام پس از واقعه کربلا باید مورد توجه قرار گیرد واین که در آن شرائط امکان بیان همه حق ها به ویژه حقوق سیاسی فراهم نبوده است. بنابر این ،لیست حق های مذکور به معنای احصای همه حق ها وتکالیف انسانی نیست چنانچه در منابع دیگر اسلامی حق های دیگر ذکر گردیده است.

5- نکته مهم قابل توجه این است که در زمانه ای که اصلا بحث حق و حقوق مطرح نبوده و همه افراد رعیت حاکمان مستبد شناخته می شدند و در دنیا نیز دستاورد قابل توجهی نبوده امام سخن از حق انسانی به میان می آورد و برای این امر مدل سازی و تفکیک حوزه های مختلف از یکدیگر می کند که این امر بسیار درس آموز است و از سوی مسلمانان در زمانه کنونی قابل توسعه و تعمیم می باشد.

به امید شناخت هر چه بهتر این داشته ها وعمل درست به آنها، چرا که به عمل کار برآید به......